Ηγεμονικοί Ανταγωνισμοί: 1. Αίτια και αφορμές του πολέμου. Αρχιδάμειος πόλεμος.  

Luis Sepúlveda Η ιστορία του γάτου που έμαθε σ'ένα γλάρο να πετάει

 

 ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ 11η ενότητα
Ραψωδία  ζ   (στίχοι139-259)
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

 

1.Να δώσετε έναν πλαγιότιτλο στις παρακάτω ενότητες:

α) ζ 139-169: …………………………………………………………………………………………

β) ζ 170-183: …………………………………………………………………………………………

γ) ζ 184-224: …………………………………………………………………………………………

δ) ζ 228-259: …………………………………………………………………………………………

2. Σε ποιους στίχους επεμβαίνει η θεά Αθηνά ; Συντελεί στην εξέλιξη του μύθου και με ποιο τρόπο;

3. Παρακάτω παρουσιάζεται η δομή του ικετευτικού λόγου του Οδυσσέα προς τη Ναυσικά. Βάλτε στη σωστή σειρά τα στοιχεία του λόγου του και σημειώστε στις παρενθέσεις τους αντίστοιχους στίχους.

- Αναφορά στα πάθη, στις περιπέτειες του παρελθόντος και στο ναυάγιο.( ……….. )

- Ευχές(………………..)

- Προσπάθεια να κερδίσει την εύνοια της Ναυσικάς με εκτενές εγκώμιο στην ομορφιά και στη χάρη της και μακαρισμούς στους γονείς, τα αδέρφια και τον μέλλοντα σύζυγό της(186-206).

-Ικετευτική προσφώνηση (…....)

 -Παράκληση και υποβολή αιτήματος ικεσίας (………….).

4. Ποιοι από τους παρακάτω αφηγηματικούς τρόπους υπάρχουν στην ενότητα;  Δώστε ένα παράδειγμα για το καθένα

α) Περιγραφή:  ………………………………………….....

β) Αφήγηση: ………………………………………………..

γ) Διάλογος: …………………………………………………

δ) Μονόλογος: …………………………………………..

5. Να εντοπίσετε τις παρομοιώσεις και να τις αναλύσετε (ποιος/τι παρομοιάζεται με ποιον/τι και γιατί)

6. Η γυναίκα στην Ομηρική εποχή έχει σημαντική θέση. Ποια από τα παρακάτω στοιχεία μας οδηγούν σ΄αυτό το συμπέρασμα;

-Η Ναυσικά και τις υπηρέτριες να πηγαίνουν μόνες τους στο ποτάμι χωρίς να τις συνοδεύουν άντρες.

-Οι υπηρέτριες βοηθούν τις γυναίκες της ανώτερης τάξης στις δουλειές του σπιτιού, όμως και οι βασίλισσες συμμετέχουν σ΄αυτές τις εργασίες. 

- Η Ναυσικά δε διστάζει να μιλήσει σ΄έναν ξένο άντρα και μάλιστα γυμνό.

-  Η Ναυσικά ζητά από τις υπηρέτριές της να δώσουν φαγητό στον Οδυσσέα

- Η Ναυσικά συμβουλεύει τον Οδυσσέα να προσπέσει στη μητέρα της την Αρήτη για βοήθεια όταν φτάσει στο παλάτι.

 7. Ποιες αντιλήψεις των ομηρικών ανθρώπων συναντάμε στους παρακάτω στίχους:  

α) για την ιδανική οικογένεια( 221-224):

β) για τη διανομή των αγαθών (230-234):

γ)για τους ξένους, τους ικέτες, τους φτωχούς (252-256):

8. Συμπληρώστε τα κενά με τις λέξεις της παρένθεσης. (Προσοχή δύο περισσεύουν)

Η Ναυσικά είναι πολύ ……….....……… και …....……………….., όπως αρμόζει σε μια βασιλοπούλα. Ξεχωρίζει για την ……………….. και την ………………………. της. Απευθύνεται στον Οδυσσέα με …………… , συμπόνια και τρυφερότητα, προσφέροντάς του απλόχερα βοήθεια (229-241). Προσπαθεί να τον παρηγορήσει λέγοντάς του ότι πρέπει να δείξει υπομονή , αφού ο Δίας ορίζει την ευτυχία και τη δυστυχία των ανθρώπων. Είναι …………….. και έχει ……………….  Είναι …………….. για τον τόπο και την …………………. καταγωγή της. Τέλος, ο τρόπος με τον οποίο μιλάει στις υπηρέτριές της, φανερώνει άνθρωπο που ξέρει να επιβάλλεται και να πείθει (242-259)

( περήφανη, ομορφιά, υπομονετική, φιλόξενη, γενναία, ευγένεια, ψύχραιμη, αριστοκρατική, ευσεβής, χάρη, απροθυμία)

5. Η διαδικασία της μόρφωσης - η εργασία - οι εορτές.  

4. Η συγκρότηση της Αθηναϊκής κοινωνίας, Η καθημερινή ζωή. 

Αντικείμενο

 

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΑ-ΑΜΕΤΑΒΑΤΑ ΡΗΜΑΤΑ

Τα ρήματα ενεργητικής διάθεσης διακρίνονται σε:

Α) Αμετάβατα, όταν η ενέργεια του ρήματος δε μεταβαίνει σε άλλο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα. πχ. Ο αδελφός μου κλαίει ασταμάτητα.

Β) Μεταβατικά, όταν η ενέργεια του ρήματος μεταβαίνει σε άλλο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα πχ. Ο αδελφός μου πειράζει τα πράγματα μου.

 

Σημείωση: Κάποια ρήματα χρησιμοποιούνται και ως μεταβατικά και ως αμετάβατα. Πχ. Το πουλί πετάει (αμετάβατο)- Το παιδί πετάει την μπάλα (μεταβατικό)

 ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ

Το πρόσωπο, ζώο ή πράγμα που δέχεται την ενέργεια του μεταβατικού ρήματος ονομάζεται ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ και μπορεί να είναι έναρθρο ή άναρθρο αλλά ΠΑΝΤΟΤΕ σε πλάγια πτώση (αιτιατική ή γενική).Το βρίσκουμε απαντώντας στην ερώτηση ποιον(-ους), ποια(-ες),ποιο (-α), τι + το ρήμα της πρότασης.

Το αντικείμενο μπορεί να είναι:

Α. ουσιαστικό :πχ Η Μαρία αγόρασε ένα φορητό υπολογιστή

Β. ουσιαστικ. επίθετο: Σέβομαι τους νέους

Γ. ουσιαστικ. μετοχή: Σέβομαι τους ηλικιωμένους

Δ. αντωνυμία: Τον είδα χτες

Ε. ολόκληρη πρόταση: Φοβάμαι να γυρίζω σπίτι αργά τη νύχτα

Στ. Εμπρόθετος προσδιορισμός (με,σε,από,για+αιτιατ) : Ενδιαφέρομαι για σένα

 

ΜΟΝΟΠΤΩΤΑ ΡΗΜΑΤΑ

Μονόπτωτα λέγονται τα μεταβατικά ρήματα που έχουν ως συμπλήρωμα ένα μόνο αντικείμενο (μια πτώση) το οποίο βρίσκεται σε πτώση αιτιατική ή γενική.

- αιτιατική : Βλέπω τον ουρανό

- γενική (σπανιοτ.): Μου λείπεις. (Λείπεις σε μένα)

 

ΔΙΠΤΩΤΑ ΡΗΜΑΤΑ

Δίπτωτα λέγονται τα μεταβατικά ρήματα που έχουν ως συμπλήρωμα δυο αντικείμενα (δύο πτώσεις). Το ένα λέγεται άμεσο και το άλλο έμμεσο.

Α. Γενική + Αιτιατική: άμεσο είναι αυτό σε αιτιατική και έμμεσο αυτό σε γενική

Πχ. Μου πρόσφερε χρήματα (μου: έμμεσο, χρήματα: άμεσο)

Β. Αιτιατική + Αιτιατική : άμεσο θα είναι αυτό που δηλώνει πρόσωπο και έμμεσο αυτό που δηλώνει πράγμα πχ. Με ρώτησε κάτι (με: άμεσο, κάτι: έμμεσο).

·       Αν όμως η αιτιατική που δηλώνει πρόσωπο μπορεί να αντικατασταθεί με εμπρόθετο προσδιορισμό τότε είναι έμμεσο.

πχ Σου έδωσα χρήματα -Έδωσα σε σένα χρήματα (σου: έμμεσο, χρήματα: άμεσο)

·       Αν και οι δυο αιτιατικές είναι πράγματα τότε έμμεσο είναι εκείνο που μπορεί να αντικατασταθεί με εμπρόθετο πχ Φόρτωσε το αυτοκίνητο (με)πράγματα (αυτοκίνητο: άμεσο, πράγματα: έμμεσο)

→Στα μονόπτωτα ρήματα η γενική και στα δίπτωτα το έμμεσο αντικείμενο μπορεί να αντικατασταθεί από εμπρόθετο (με, σε, από, για + αιτιατική)

→Δύο ή περισσότερα όμοια αντικείμενα (όλα πρόσωπα ή πράγματα) στην ίδια πτώση που συνδέονται με συνδέσμους ή κόμμα θεωρούνται μια πτώση

Πχ. Αγόρασε μήλα, μπανάνες και αχλάδια (αλλά μονόπτωτο ρήμα)

Η Μαρία έδωσε χαρτί και μολύβι στον Πέτρο(δίπτωτο με δύο άμεσα και ένα έμμεσο αντικ)

ΣΥΣΤΟΙΧΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ

Σύστοιχο (ή εσωτερικό) λέγεται το αντικείμενο που έχει συγγενική σημασία ή ευμολογική συγγένεια με το ρήμα (συνήθως μονόπτωτο).Συχνά παραλείπεται.

Πχ. Τραγουδάει παλιά τραγούδια

       Τραγουδάει κυρίως έντεχνα (ενν. τραγούδια)

 

ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ ΤΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ

Μερικά δίπτωτα συντάσσονται με δύο αιτιατικές από τις οποίες η μια είναι αντικείμενο και η άλλη κατηγορούμενο του αντικειμένου. Για να ελέγξουμε ποια είναι το κατηγορούμενο πρέπει να μετατρέψουμε την ενεργητική σε παθητική σύνταξη. Τότε η μια αιτιατική (το αντικείμενο γίνεται υποκείμενο και η άλλη(κατηγορούμενο του αντικειμένου) κατηγορούμενο του υποκειμένου

πχ. Οι μαθητές εξέλεξαν το Νίκο πρόεδρο της τάξης.

       (υποκ.           ρημ.       αντικ.     κατηγορ.        )

     Ο Νίκος εκλέχθηκε πρόεδρος από το συμβούλιο

       (υποκ.       ρημ.       κατηγορ.       ποιητ. αίτιο)

 

ΓΕΝΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ

Δεν πρέπει να συγχέουμε τη γενική προσωπική με το αντικείμενο σε πτώση γενική.

Γενική προσωπική είναι η γενική προσώπου ή προσωπικής αντωνυμίας που συνάπτεται με απρόσωπα ρήματα ή απρόσωπες εκφράσεις (πχ. φαίνεται, μοιάζει, είναι δύσκολο/εύκολο/αδύνατο κλπ.)

Πχ. Μου είναι δύσκολο να έρθω (γενική προσωπική)

       Σου φαίνεται παράξενο; (γενική προσωπιική)

ΑΛΛΑ Σου είπε τα νέα; (έμμεσο αντικείμενο)

Εγκλίσεις ρημάτων

 

Εγκλίσεις λέγονται οι μορφές που παίρνει το ρήμα για να φανερώσει πώς παρουσιάζεται το νόημά του από εκείνον που μιλάει (φανερώνουν δηλαδή την ψυχική του διάθεση).

Πχ. πηγαίνουμε βόλτα κάθε Σάββατο (πραγματικό)

      ας πάμε βόλτα το Σάββατο..(επιθυμία- προτροπή)

      Πάμε γρήγορα βόλτα! (προσταγή)

 

ΟΙ ΕΓΚΛΙΣΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΤΡΕΙΣ : ΟΡΙΣΤΙΚΗ, ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ, ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ

·       ΟΡΙΣΤΙΚΗ : Συναντάται σε όλους τους χρόνους και στα τρία πρόσωπα ενικού κια πληθυντικού. Μπορεί να συνοδεύεται από το θα και παίρνει άρνηση δεν.

ΦΑΝΕΡΩΝΕΙ	ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
1. Πραγματικό-βέβαιο	Θα γράψω άριστα σήμερα στις εξετάσεις
2. Δυνατό (θα+οριστ.παρατ. ή υπερσυντ)	Θα έγραφα άριστα, αν είχα διαβάσει καλά
3. Ευχή (ας, να, μακάρι, είθε να+ οριστ. παρελθοντικού χρόνου)	Μακάρι να έγραφα άριστα στις εξετάσεις
4. Παράκληση	Δεν έρχεσαι αύριο μαζί μου στη δουλειά;
5.Πιθανό (θα+οριστ,κάθε χρόνου)	Μάλλον θα είναι κουρασμένος

·       ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ : Συναντάται μόνο σε τρεις χρόνους (ενεστώτα, αόριστο, παρακείμενο) και στα τρία πρόσωπα ενικού και πληθυντικού. Συνοδεύεται από τα μόρια ας, να και παίρνει άρνηση μη(ν).

ΦΑΝΕΡΩΝΕΙ	ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
1. Ενδεχόμενο-πιθανό	Ίσως να πάω βόλτα σήμερα
2. Επιθυμητό	Ας περάσω στο πανεπιστήμιο θεέ μου!
3. Προτροπή- Αποτροπή	Ας φύγουμε από εδώ
4. Παραχώρηση	Εντάξει, ας φύγουμε από εδώ.
5. Προσταγή-απαγόρευση	Να προσέχεις τα λόγια σου
6. Απορία	Να το γράψω ή να μην το γράψω;
7.Ευχή (μακάρι να, είθε να)	Μακάρι να περάσω στο πανεπιστήμιο

 

·       ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ: Συναντάται μόνο στον Ενεστώτα και στον Αόριστο (Ενεργητική Φωνή) και μόνο στον Αόριστο (παθητική φωνή) και διαθέτει μόνο β΄πρόσωπο ενικού-πληθυντικού (γράφε-γράφετε, γράψε-γράψτε , γράψου-γραφτείτε).Δεν έχει άρνηση. Την αντικαθιστά η υποτακτική (μη γράφεις.)

ΦΑΝΕΡΩΝΕΙ	ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
1. Προσταγή	Έλα εδώ αμέσως!
2. Απαγόρευση	Μη μιλάτε την ώρα του μαθήματος
3. Προτροπή	Μελετάτε πιο πολύ
4. Παράκληση	Κάνε μου μια χάρη, σε παρακαλώ.
5. Ευχή	Γίνε γρήγορα καλά.
6. Έντονη ενέργεια	Πες, πες, με έπεισε στο τέλος

 

Φωνές-Διαθέσεις-Συζυγίες

 Α) ΦΩΝΕΣ

Με βάση τις καταλήξεις στο α΄ πρόσωπο οριστικής ενεστώτα τα ρήματα χωρίζονται σε δυο κατηγορίες (φωνές).

Ενεργητική φωνή: ρήματα με κατάληξη –ω

Παθητική φωνή: ρήματα με κατάληξη –μαι

 

Παρατηρήσεις στις φωνές:

-Τα περισσότερα ρήματα διαθέτουν και τις δύο φωνές. Στην περίπτωση αυτή συνήθως η ενεργητική φωνή δείχνει ότι το υποκείμενο ενεργεί, ενώ η παθητική ότι δέχεται μια ενέργεια.(πχ αγαπώ-αγαπιέμαι, δένω-δένομαι, ετοιμάζω-ετοιμάζομαι).

- Άλλα ρήματα έχουν μόνο ενεργητική φωνή (πχ τρέχω, διψώ, ζω, φέρνω, μαλώνω).

- Άλλα ρήματα έχουν μόνο παθητική φωνή και ονομάζονται αποθετικά ( πχ αισθάνομαι, κοιμάμαι, φοβάμαι, φαίνομαι, διηγούμαι, δέχομαι, θυμάμαι κλπ).

 

Β) ΔΙΑΘΕΣΕΙΣ ΡΗΜΑΤΩΝ

Ανάλογα με τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στο ρήμα και το υποκείμενο διακρίνουμε τις εξής διαθέσεις των ρημάτων:

 

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ	Το υποκείμενο ενεργεί (συνήθως ενεργητική φωνή)	Ο μαθητής διαβάζει Τα παιδιά παίζουν
ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ	Το υποκείμενο παθαίνει κάτι, δέχεται δηλαδή μια ενέργεια από άλλον (συνήθως παθητική φωνή)	Οι μαθητές αποβλήθηκαν από το διευθυντή. Το περιβάλλον καταστρέφεται από τον άνθρωπο
ΜΕΣΗ ΔΙΑΘΕΣΗ	Το υποκείμενο ενεργεί και η ενέργεια γυρίζει στο ίδιο (συνήθως παθητική φωνή)	Η Σοφία ντύνεται και ετοιμάζεται πολύ νωρίς
ΟΥΔΕΤΕΡΗ ΔΙΑΘΕΣΗ	Το υποκείμενο ούτε ενεργεί ούτε δέχεται κάποια ενέργεια, απλώς βρίσκεται σε μια κατάσταση (και στις δύο φωνές)	Τα παιδιά πεινούν Η Μαρία κοιμάται

 

ΠΡΟΣΟΧΗ! ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΥΓΧΕΟΥΜΕ ΤΗ ΦΩΝΗ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΘΕΣΗ

 

Πχ. Η Μαρία ντύνεται (παθητική φωνή- μέση διάθεση)

       Ο υπάλληλος εργάζεται σκληρά (παθητική φωνή- ενεργητική διάθεση)

       Έπαθε μεγάλη συμφορά (ενεργητική φωνή- παθητική διάθεση)

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

 

 

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ

Ενεργητική σύνταξη έχουμε σε μια πρόταση όταν το ρήμα που χρησιμοποιείται είναι ενεργητικής διάθεσης. Με την ενεργητική σύνταξη προβάλλεται ο ρόλος του υποκειμένου, του δράστη της ενέργειας

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ + ΡΗΜΑ (Ενεργητ. Διάθεσης) + (ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ)

Πχ. Ο άνθρωπος καταστρέφει το περιβάλλον

        Η αστυνομία συνέλαβε τον εγκληματία

 

ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ

Παθητική σύνταξη έχουμε σε μια πρόταση όταν το ρήμα που χρησιμοποιείται είναι παθητικής διάθεσης. Με την παθητική σύνταξη προβάλλεται η ίδια η ενέργεια, η δράση και όχι ο δράστης- υποκείμενο.

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ+ ΡΗΜΑ (Παθητικής Διάθεσης)+ (ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΑΙΤΙΟ)

Πχ. Το περιβάλλον καταστρέφεται από τον άνθρωπο

      Ο εγκληματίας συνελήφθη από την αστυνομία.

 

ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ

Όταν μετατρέπουμε μια πρόταση από ενεργητική σε παθητική σύνταξη τότε:

Α) Το ενεργητικό ρήμα γίνεται παθητικό πχ καταστρέφει→ καταστρέφεται.

Β) Το υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται ποιητικό αίτιο (από +αιτιατική) του ρήματος πχ. ο άνθρωπος→ από τον άνθρωπο.

Γ) Το αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται υποκείμενο του παθητικού ρήματος πχ. τον εγκληματία→Ο εγκληματίας

 

Προσοχή! Το υποκείμενο μπαίνει πάντα σε ονομαστική πτώση.

Παρατήρηση: Τα ενεργητικά ρήματα σε –μαι(αποθετικά) δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα ίδια και σε παθητική σύνταξη αλλά περιφραστικά:

 πχ. Ο υπουργός δέχτηκε το δήμαρχο →Ο δήμαρχος έγινε δεκτός από τον υπουργό.

πχ Ο άνθρωπος εκμεταλλεύεται τη φύση →Η φύση γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης.

 

ΕΚΦΟΡΑ ΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΑΙΤΙΟΥ

Ποιητικό αίτιο λέγεται το προθετικό σύνολο (με πρόθεση) που φανερώνει το πρόσωπο/ πράγμα από το οποίο προέρχεται αυτό που συμβαίνει στο υποκείμενο του παθητικού ρήματος. Εκφέρεται συνήθως με :

από + αιτιατική πχ. Μαύρισε από τον ήλιο

 

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ:      Ο ήλιος                       φωτίζει                                   τη γη

ΣΥΝΤΑΞΗ            (Yποκειμ)                 ( ενεργητ. Ρήμα)                   (αντικείμενο)

 

 

ΠΑΘΗΤΙΚΗ:     Η γη                            φωτίζεται                            από τον ήλιο
ΣΥΝΤΑΞΗ       (υποκείμενο)                  (παθητικό ρήμα)                   (ποιητικό αίτιο)

 

 

 

 

Γ) ΣΥΖΥΓΙΕΣ ΡΗΜΑΤΟΣ (Διαφορές μόνο σε Ενεστώτα-Παρατατικό-Εξακ.Μέλλ)

Οι συζυγίες είναι ομάδες ρημάτων που κλίνονται κατά τον ίδιο τρόπο και αποτελούν έτσι μια συζυγία. Οι συζυγίες είναι δύο (πρώτη και δεύτερη). Συζυγία Ενεργητική Φωνή Παθητική Φωνή Πρώτη συζυγία -ω (παροξύτονα) πχ. βλέπω, ζεσταίνω -ομαι (προπαροξύτονα) πχ. βλέπομαι, ζεσταίνομαι Δεύτερη συζυγία α΄τάξη -ώ (οξύτονα) πχ. Αγαπώ       περνώ, μιλώ - ιέμαι (αγαπιέμαι, περνιέμαι, μιλιέμαι)   Δεύτερη συζυγία Β΄τάξη Καλώ, θεωρώ,συγχωρώ - ούμαι ή άμαι (καλούμαι, θυμάμαι)   Πιο συγκεκριμένα: ·       Πρώτη συζυγία Βλέπω,-εις,-ει-,ουμε,-ετε,-ουν βλέπομαι,-σαι,-ται,-όμαστε,-εστε,-ονται Βλεπόμουν,-όσουν,-όταν,όμαστε(ταν),-όσαστε(ταν),-ονταν. ·       Δεύτερη συζυγία Α) α΄τάξη: αγαπώ, -άς, -ά (-ει), - άμε(-ούμε),-άτε-αν(ε)/ούν                    αγαπιέμαι,-ιέσαι,-ιέται,-ιόμαστε,-ιέστε,-ιούνται                    αγαπιόμουν,-όσουν,-όταν,-όμαστε(ταν),όσαστε(ταν),-όταν(ούνταν) Β) β΄τάξη : καλώ, -είς, -εί, -ούμε,- είτε,-ούν                    Καλούμαι, -είσαι,-είται,-ούμαστε,-είστε,-ούνται                    Καλούμουν,-ούσουν,-ούνταν,-ούμασταν-ούσασταν,-ούνταν                    Θυμάμαι, -άσαι,-άται,-όμαστε,-άστε,-ούνται                     Θυμόμουν,-όσουν,-όταν,-όμασταν,-όσασταν,-όνταν(-ούνταν)       ·       Μερικά ρήματα σε –ώμαι ακολουθούν και αυτά την αρχαϊκή κλίση. Μερικά από αυτά είναι : εγγυώμαι, εξαρτώμαι, διερωτώμαι κα. Εγγυώμαι Εγγυάσαι Εγγυάται Εγγυόμαστε Εγγυάστε (-σθε) Εγγυώνται     Εγγυόμουν Εγγυόσουν Εγγυόταν Εγγυόμαστε (-σταν) Εγγυόσαστε (-σταν) Εγγυόνταν   (Ο παρατατικός δεν είναι συχνός)   ·       Υπάρχουν και κάποια ρήματα της α΄ συζυγίας με κατάληξη –ίζω (πχ γεμίζω)   ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ!! γεμίζω, γέμιζα, γέμισα - γέμιση ανθώ (και ανθίζω), άνθισα (όσα έχουν δυο τύπους γράφονται με –ι)-άνθιση ασκώ, άσκησα  (β συζυγία έχουν αόριστο σε –ησα)- άσκηση μεθώ, μέθυσα, δανείζω-δάνειζα, αθροίζω-άθροιζα

Χρόνοι-Βαθμίδα-Ποιόν ρημάτων

 

ΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ

 

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

Α) Φανερώνει αυτό που γίνεται στο παρόν και βρίσκεται στην εξέλιξη του.

(π.χ κάθε πρωί πηγαίνω στο σχολείο δίχως καθυστέρηση)

Β) χρησιμοποιείται σε γνωμικά, παροιμίες (γνωμικός ενεστώτας)

(π.χ. Όπου λαλούν πολλά κοκόρια, αργεί να ξημερώσει)

Γ) Αντί για μέλλοντα για μια βέβαιη πράξη

(π.χ αύριο φεύγω οριστικά= θα φύγω)

Δ) αντί για αόριστο και δίνει ζωντάνια στην αφήγηση(ιστορικός-δραματικός)

(π.χ. έφτασα στο σπίτι μετά κόπων και βασάνωνֹ ανοίγω την πόρτα, κατευθύνομαι προς το σαλόνι και βλέπω έναν ξένο να κάθεται στον καναπέ!)

 

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ

 Φανερώνει μια πράξη που γινόταν στο παρελθόν εξακολουθητικά:

Π.χ. κάθε πρωί πήγαινε στο σχολείο χωρίς καθυστέρηση

ΑΟΡΙΣΤΟΣ

 Φανερώνει μια πράξη που έγινε στο παρελθόν και δεν είχε διάρκεια (στιγμιαία)

Π.χ. Το πρωί πήγα στο σχολείο αργοπορημένος.

Ποιος είδε το Θεό και δεν φοβήθηκε; (γνωμικός αόριστος)

ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΗΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ

 Φανερώνει μια πράξη που θα γίνεται στο μέλλον εξακολουθητικά.

π.χ Κάθε πρωί θα πηγαίνω στο σχολείο χωρίς καθυστέρηση

ΣΤΙΓΜΙΑΙΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ

 Φανερώνει μια συνοπτική μελλοντική πράξη (χωρίς μεγάλη διάρκεια)

Π.χ Αύριο θα πάω στο σχολείο χωρίς καθυστέρηση.

ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ

 Φανερώνει μια πράξη που ενώ ξεκίνησε στο παρελθόν, τα αποτελέσματα της φτάνουν, διαρκούν μέχρι το παρόν.

Π.χ Τα νερά στην αυλή έχουν παγώσει και υπάρχει κίνδυνος ολισθηρότητας.

ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ

Φανερώνει μια πράξη που άρχισε και τελείωσε στο παρελθόν πριν από μια άλλη.

Π.χ Τα νερά στην αυλή είχαν ήδη παγώσει, όταν φτάσαμε εμείς.

 

ΣΥΝΤΕΛΕΣΜΕΝΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ

Φανερώνει μια πράξη που θα γίνει στο μέλλον πριν από μια άλλη.

Π.χ, Μέχρι να φτάσουμε εμείς, τα νερά θα έχουν ήδη παγώσει.

 

ΧΡΟΝΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ- ΠΟΙΟΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

ΠΟΙΟΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ	ΧΡΟΝΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ       ΠΑΡΟΝ                ΠΑΡΕΛΘΟΝ                 ΜΕΛΛΟΝ
Μη συνοπτικό (εξακολουθητικό)	Ενεστώτας (τρέχω)	Παρατατικός (έτρεχα)	Εξακολ.Μέλλοντας (θα τρέχω)
Συνοπτικό (στιγμιαίο)		Αόριστος (έτρεξα)	Στιγμ. Μέλλοντας (θα τρέξω)
Συντελεσμένο	Παρακείμενος (έχω τρέξει)	Υπερσυντέλικος (είχα τρέξει)	Συντ. Μέλλοντας (θα έχω τρέξει)

 

ΜΟΝΟΛΕΚΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ: Ενεστώτας, Παρατατικός, Αόριστος

ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ :Όλοι οι μέλλοντες, Παρακείμενος, Υπερσυντέλικος.

 

ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ

 

Το θέμα κάθε κλιτής λέξης, επομένως και του ρήματος, λέγεται το τμήμα που βρίσκεται στην αρχή της και μένει αμετάβλητο (δεν αλλάζει μορφή). Επίσης δηλώνει και το ποιόν του ρήματος (συνοπτικό, εξακολουθητικό, συντελεσμένο)

Στα ρήματα διακρίνεται σε:

Α) Ενεστωτικό θέμα (ενεστώτας, παρατατικός, εξακολουθ.μέλλοντας)

Τρέχ-ω, έτρεχ-α, θα τρέχ-ω

Β) Αοριστικό θέμα (Αόριστος, Στιγμ Μέλλοντας, Παρακείμενος, Υπερσυντέλικος και Συντελεσμένος Μέλλοντας).

Έτρεξ-α, θα τρέξ-ω, έχω τρέξ-ει, είχα τρέξ-ει, θα έχω τρέξ-ει.

ΑΥΞΗΣΗ

·       Όσα ρήματα αρχίζουν από σύμφωνο, μπορούν να πάρουν μπροστά από το θέμα, στην οριστική του παρατατικού και του αορίστου ένα ε-.(πχ. τρέχω, έ-τρεχα)

·       Όσα ρήματα αρχίζουν από φωνήεν ή δίψηφο δεν παίρνουν αύξηση, αλλά διατηρούν το φωνήεν ή δίψηφο σε όλους τους χρόνους (π.χ εύχομαι, ευχόμουν).

·       Κάποια ρήματα παίρνουν αύξηση η- (έρχομαι-ήρθα, πίνω-ήπια, είμαι-ήμουν, ξέρω-ήξερα, θέλω-ήθελα) και τα σύνθετα ρήματα που αρχίζει το β’ συνθετικό τους από –α ( υπάρχω-υπήρχα, παράγω, παρήγαγα, παραγγέλω-παρήγγειλα).

·       Κάποια ρήματα παίρνουν αύξηση ει- (βλέπω-είδα, λέω-είπα, έχω-είχα).

·       Στα σύνθετα ρήματα που έχουν ως πρόθημα πρόθεση (αμφι-, ανα-, αντι-, από-, δια-, εισ-, εκ(ξ)-, εν(εμ,ελ,εγ)-, επι-, κατα-, μετα-, παρα-, περι-, προ- προσ-, συν(συμ, συλ, συγ,συ)-, υπερ-, υπο-.) η αύξηση μπαίνει ανάμεσα στο πρόθημα και το θέμα του ρήματος (εσωτερική αύξηση)

Πχ. διακρίνω-διέκρινα, αναφέρω-ανέφερα (χάνεται το φωνήεν του προθήματος)

Αλλά περιπλέκω-περιέπλεξα, προβάλλω- προέβαλα. (περι- και προ- εξαίρεση)

·       Άλλα δεν παίρνουν ποτέ αύξηση(προφταίνω-πρόφτασα, καταλαβαίνω-κατάλαβα)

·       Το ίδιο συμβαίνει και με τα επιρρήματα κακο-, καλο-, ξανα-, παρα-, πολύ-.

Πχ. παρατρώω- παραέφαγα (και παράφαγα), ξαναγράφω- ξαναέγραψα (και ξανάγραψα) ,πολυβλέπω- πολυέβλεπα.

·       Άλλα δεν παίρνουν ποτέ αύξηση(προφταίνω-πρόφτασα, καταλαβαίνω-κατάλαβα)

 

 

Η ΑΥΞΗΣΗ ΟΤΑΝ ΔΕΝ ΤΟΝΙΖΕΤΑΙ ΧΑΝΕΤΑΙ

Έτρεξα, έτρεξες, έτρεξε, έτρεξαν ΑΛΛΑ τρέξαμε, τρέξατε

 

ΠΡΟΣΟΧΗ!!

ΑΥΞΗΣΗ ΠΑΙΡΝΟΥΝ ΜΟΝΟ ΤΑ ΡΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΑΟΡΙΣΤΟΥ.

Η ΑΥΞΗΣΗ ΧΑΝΕΤΑΙ:

Α) στην υποτακτική του αορίστου, π.χ να τρέξω, να διαγράψω.

Β) στην προστακτική του αορίστου : αντιγράφω-αντίγραψε (όχι αντέγραψε), διαγράφω- διάγραψε (όχι διέγραψε).